به گزارش
شستون، محمد صدیق دهواری نویسنده و محقق و کارشناس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سراوان یادداشتی در خصوص قرار گرفتن ثبت جهانی روستای کلپورگان نوشت.
روستای کلپورگان در بیست و پنج کیلومتری شرق شهر سراوان و 350 کیلومتری زاهدان، مرکز استان سیستان و بلوچستان واقع شده است.
تکنیک‌های ساخت سفال
سفالگران زن روستا همچنان به همان روش لوله (فتیله‌ای –کوپل) بدون لعاب با نقوشی الهام گرفته از باورها و اعتقادات هزاران ساله به تولیداتی می پردازند که علاوه بر کاربرد در زندگی روستایی و عشایری مردمان منطقه، برخی از ظروف آن نیز جنبه آئینی دارد روش ابتدایی و بسیار ساده هنر سفالگری کلپورگان را منحصر به فرد جلوه داده و آن را ماندگار ساخته است.
ماده اولیه سفالگری کلپورگان خاک رس است که از نقطه ای در دو کیلومتری روستا به نام مشکوتک توسط مردان به روستا انتقال داده می‌شود. و پس از الک کردن و از بین بردن ناخالصی های هم چون سنگ؛ آن را به صورت دوغ آب درآورده و به گل تبدیل می نمایند و در اختیار زنان سفالگر قرار می‌دهند.
روش پینچ (pinch)
در این روش در ابتدا گل را بر روی بشقابی سفالی که «بونو »گفته می‌شود قرار می‌دهند، بر روی «بونو» برای جلوگیری از چسبیده شدن گل، بر روی ان پارچه ای می‌گذارند، وهم زمان با مهارت ویژه‌ای با نوک انگشتان پا، بونو را هم چون دیسک‌گردانی به چرخش درآورده و با انگشتان دست در گل حفره‌ای ایجاد می‌کند، و کم‌کم حفره ایجاد شده را بزرگتر می نمایند، تا شکل مورد نظر تهیه شود هم‌زمان دیواره های ظرف نازک تر می شود و سفالگر با چوبی به طول حداکثر 20 سانتی متر که «گل موش» گفته می‌شود جهت های مختلف کار را تنظیم می‌کند که با این شیوه دیواره های ظرف در همه قسمت های آن یکسان می‌شود و بدین سان ظرف موردنیاز را تولید می‌کند.
روش لوله‌ای (کویل)
در این روش ابتدا گل را بر روی »بونو»پهن می‌کنند وب رای ساخت ظرف موردنیاز گل را به صورت لوله های به تدریج روی هم قرار می‌دهند و با گل موش ان را تنظیم می‌کنند تا ظرف مورد نظر تولید شود.
پس از تولید ظرف های موردنیاز آن‌ها را درمعرض نور خورشید قرار می‌دهند تا کاملاً خشک گردد. پس از آنکه سفال ها طی چند روز کاملا خشک شد با استفاده از سنگ مخصوصی که سوئینوک نامیده می‌شود آن را مالش داده تا سطح خارجی سفال تولیده شده خوب صیق یابد با این عمل سطح خارجی جهت نقوش وتزنئینات آماده می‌گردد.
برای نقوش نیز از آمیخته شدن آب با ماده‌ای بنام تیتوک –نوعی آکسید – که از کوه بیرک به دست می‌آید با کمک تکه چوب نازکی از برگ درخت داز، بر روی سفال نقش می‌دهند.
رنگ سفال کلپورگان قبل ازپخت به رنگ خاکستری روشن است که در اثر حرارت به رنگ قرمز متمایل به قهوه‌ای تبدیل می‌شود.
ظروف تولید شده:
کاسه، کوزه، جام، قدح، پارچ، لیوان اشکال نمادین حیوانات، بخوردان که به ان سوچکی نیز می گویند.
موزه زنده سفال:
در اوایل دهه پنجاه شمسی برای حفظ و ماندگاری سفال کلپورگان و تغییر وضیعت پخت از هیزمی به کوره‌ای، و فراهم نمودن مکانی مناسب برای گردهمائی زنان برای تولید سفال کارگاهی با زیربنای 386 متر مربع در زمینی به وسعت 3800 متر با معماری خاصی احداث گردید که درسال 1382 به موزه سفال کلپورگان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و پس از ثبت سفالگری کلپورگان در فهرست آثار میراث ناملموس کشور در راستای حمایت از سفالگران و معرفی هویت تاریخی منطقه ،در تیرماه سال 1396 از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به‌عنوان روستای جهانی سفال پیشنهاد شد. امید است با حضور ناظران خارجی و فراهم نمودن زیرساخت‌های لازم در روستا از سوی نهادهای مختلف این مهم تحقق یابد.
یادداشت محمئ صدیق دهواری
انتهای پیام/
