به گزارش
شستون به نقل از
شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از
آناج، به دنبال ساقط شدن جنگنده روسی سوخو-24 و کشته شدن خلبان روسی در نزدیکی مرز سوریه با ترکیه به بهانه تجاوز جنگنده روسی به حریم هوایی ترکیه در نوامبر سال 2015، روابط روسیه و ترکیه دچار تنش جدی شد و روسیه اعلام نمود که ترکیه باید برای جبران این حادثه تلخ سه شرط را به جا بیاورد که عبارت بودند از: عذرخواهی، پرداخت غرامت و مجازات عاملین حادثه که اردوغان به عنوان عالی ترین مقام ترکیه، در پاسخ این درخواست روس ها، اعلام نمود که هرگز چنین شروطی را نخواهد پذیرفت و اقدام صورت گرفته برای حفظ حریم هوایی کشورش، اقدامی مشروع بوده است.
در واکنش به این پاسخ اردوغان، پوتین خشم خود را با قطع نمودن روابط اقتصادی و سیاسی کشورش با ترکیه و همچنین اعمال تحریم های سخت در حوزه گردشگری و کشاورزی، ابراز نمود تا جایی که حتی کامیون های صف کشیده در دروازه های مرزی اش که حامل کالای وارداتی از ترکیه که اعم آن ها صنایع غذایی و فاسدشدنی بودند، بازپس فرستاد و شرکت های گردشگری و هواپیمایی را ملزم به لغو تمام تورهای گردشگری به ترکیه نمود. به گردشگران و تجار و بازرگانان ترک ویزا نداد و تحریم ها را روز به روز سخت تر و وسیع تر کرد تا جایی که کشاورزان ترک مجبور به رها کردن محصولات در باغ ها و زمین های کشاورزی شدند و ده ها هتل سرشناس با بحران اقتصادی جدی روبه رو شدند.
همچنین روسیه با تهدید ترکیه در مورد ورودش به مساله سوریه، بیان نمود که بازیابی روابط دوجانبه بدون انجام شروط تعیین شده غیرممکن خواهد بود که لجاجت مسئولان و دولتمردان ترک، ترکیه را با رکود اقتصادی جدی مواجه نمود و تا پای ورشکستگی کشاند که این موضوع یادآور روزهای سخت دوران ورشکستگی ترکیه در سال های نخست قرن بیست و یک میلادی برای مردم ترکیه بود.
از سوی دیگر ترکیه که بعد از ماجرای درگیری اردوغان با شیمون پرز و حادثه رخ داده برای کشتی ماوی مرمره در دریای مدیترانه دیگر شریک اقتصادی و لابی خود با آمریکا را نیز از دست داده بود، شرایط را برای ترکیه سخت تر می نمود. هرچند که در خفا هیچ گاه این روابط به طور کامل قطع نشده بود و این سکته ایجاد شده بیش تر نمایشی بود اما بازهم عاملی پیشگیرانه در روند رشدی حجم مبادلات ترکیه و اسرائیل بود.
اردوغان به علت ترس از هجمه عمومی، ترجیح داد در این سال ها روابط خودش را با تل آویو اِنکار نماید و مذاکرات صورت گرفته برای عادی سازی روابط، همواره مخفی سازی شد تا این که طی افشاگری برخی رسانه ها و منابع نزدیک به دو دولت، این مذاکرات بعد از یک دوره سکوت، به صورت علنی اعلام گردید.
علاوه بر این، ترکیه همواره با بحران تامین انرژی روبرو بوده است و این به عنوان پاشنه آشیل ترک ها در روابط خارجی‌شان تلقی می شود که نمی توانند قاطعانه اعمال فشار کنند. به همین دلیل رویای تبدیل شدن کشورشان به شاهراه انتقال گاز به اروپا و اسرائیل را در سر می پرورانند که همین موضوع نیز می تواند یکی دیگر از علل تلاش اردوغان برای برقراری روابطش با اسرائیل و حتی روسیه باشد.
با درنظر گرفتن تمامی جوانب، نمی توان تلاش ترکیه و چراغ سبز نشان دادنش برای عادی سازی روابط با اسرائیل و روسیه، به طور همزمان را بی ارتباط دانست.
در این خصوص مصاحبه ای با چند تن از کارشناسان روابط بین الملل داشتیم که به شرح زیر ارائه می گردد:
دکتر حسن هانی زاده، کارشناس مسائل آسیای غربی
سوال: عذرخواهی رجب طیب اردوغان از روسیه در ارتباط با ساقط شدن جنگنده روسی را چگونه ارزیابی می نمایید؟
هانی زاده: عذرخواهی ترکیه در واقع عقب نشینی از اقدامات ماجراجویانه خود است. در طول های ماه های گذشته و بعد از سرنگونی هواپیمای جنگی روسی، اختلافات شدیدی میان مسکو و آنکارا به وجود آمد و این مساله به وضعیت اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی ترکیه، تاثیر منفی گذاشت. این عذرخواهی نشان می دهد که ترکیه علی رغم ماجراجویی هایی که داشته و لجبازی سیاسی رجب طیب اردوغان، نمی تواند در مقابل روسیه مقاومت کند و علاوه بر این اقدام ترکیه در برقراری رابطه مجدد با رژیم صیهونیستی نشان می دهد که ترکیه به آستانه ورشکستگی رسیده و به دنبال بازیابی و بازبینی سیاست های خود است. در حقیقت الان ماهیت دولت ترکیه در خصوص رفتارهای غیر اصولیش در منطقه کاملا آشکار شده و این عذرخواهی در واقع بلند کردن پرچم سفید از سوی ترکیه است.
سوال: آیا روابط ترکیه و روسیه به حالت قبلی برخواهد گشت و یا این که بازیابی روابط یک روند طولانی را طی خواهد نمود؟
هانی زاده: روس ها نسبت به سیاست های ترکیه به شدت بدبین هستند و این عذرخواهی مقدمه ای است برای برقراری روابط مجدد آنکارا و مسکو، هرچند که مسکو نسبت به سیاست های اردوغان و دولت ایشان بسیار بدبین است، ولی به هر حال اکنون ترکیه به خاطر آسیب های شدید اقتصادی و این که میلیون ها نفر از گردشگران روسی خود را از دست داده است، سعی می کند با همین عذرخواهی که می بایست در همان روز اول سرنگونی جنگنده صورت می گرفت، در سیاست های خود در منطقه بازنگری بکند. فلذا این پروسه مدت ها طول خواهد کشید تا این روابط ترمیم شوند.
سوال: وقتی ترکیه اعلام کرد که در تلاش برای عادی سازی روابط خود با رژیم صیهونیستی است، روسیه اعلام کرد که از این موضوع خوشحال است، آیا به نظر شما برای برقراری روابط با روسیه از سوی اسرائیل اعمال فشاری شده است؟
هانی زاده: در حقیقت با توجه به این که ترکیه در گذشته همواره سعی کرده روابط خود با اسرائیل را حفظ بکند. اما، با حادثه ای که برای کشتی ماوی مرمره در دریای مدیترانه پیش آمد، افکار عمومی را علیه اسرائیل تحریک کرد و رجب طیب اردوغان برای آرام کردن افکار عمومی مجبور شد به طور موقت، رابطه خودش را با رژیم صیهونیستی قطع بکند هرچند این روابط در پشت پرده وجود داشته است. اما به هرحال این امر نشان می دهد که سیاست های منطقه ای ترکیه کاملا اشتباه بوده و برقراری رابطه هرچند جایگاه دولت رجب طیب اردوغان را در سطح منطقه افزایش نخواهد داد اما، به نوعی نشانه ضعف ساختاری دولت وی تلقی می شود.
سوال: آیا می شود این گونه ارزیابی کرد که برقراری روابط با روسیه و اسرائیل در واقع شکسته شدن کاریزمای سیاسی اردوغان در سیاست خارجی است؟
هانی زاده: اردوغان اشتباهات زیادی در طول سال های گذشته مخصوصا در بحران سوریه و عراق داشته و همسویی وی با سیاست های ریاض، از وی یک چهره غیرمحبوب ساخته است و ثابت کرد که اشتباهات زیادی در حوزه سیاست خارجی داشته است و در واقع تقابل آنکارا با برخی کشورهای منطقه، نقش تخریبیش در بحران سوریه و عراق و همسوی اش با رژیم آل سعود و برخی از رژیم های عرب نشان داد که شعارهای اسلام گرایانه اردوغان به عنوان رئیس جمهور ترکیه کاملا دروغین است و نمی تواند به عنوان شخصیت محبوب جهان اسلام مطرح شود، ضمن این که در سال های گذشته، جنبش های جهادی فلسطین را نیز فریب داده است.
سوال: تاثیر برقراری روابط با روسیه و اسرائیل را در بحران منطقه ای چگونه ارزیابی می کنید؟
هانی زاده: برقراری رابطه آنکارا با تل آویو، خدمتی برای بحران منطقه نخواهد کرد و ممکن است رژیم صیهونیستی از طریق ترکیه، نقش تخریبی بیش تری را در بحران های منطقه ای ایفا بنماید. لازم بود آقای اردوغان ابتدا روابط خودش را با روسیه تعدیل می کرد و فاصله خودش را با رژیم عربستان سعودی افزایش می داد. اما، راهی را که وی انتخاب کرده است، باعث خواهد شد آن مقدار محبوبیتی هم که با سیاست های اسلام گراییش کسب کرده، محو شود.
حمید قدسی آذر، کارشناس روابط بین الملل
سوال: به نظر شما علت چرخش ناگهانی ترکیه و عذرخواهیش از روسیه چیست؟
قدسی آذر: ترکیه بر اساس سیاست های غلطی که داشته، در منطقه احساس تنهایی می کرد. چون، تقریبا با تمام کشورهای همسایه ازجمله، سوریه، عراق، ایران، یونان و روسیه به مشکل برخورده است و اما تلاش برای برقراری روابط با روسیه علت خاصی داشته و بیش تر بر می گردد به ضرر اقتصادی که ترکیه متحمل شده و 3 میلیون توریست روسی که از دست داده، ترکیه را به بحران اقتصادی کشانده است.
سوال: به نظر شما بازگشت روابط دوجانبه ترکیه و روسیه به حالت اولیه ممکن است؟
قدسی آذر: این موضوع تقریبا غیرممکن است چون قبل از مساله ساقط شدن جنگنده روسی روابط ترکیه و روسیه خیلی خوب بود و حتی صحبت از شراکت استراتژیک می کردند اما بعد از این مساله اعتماد فی مابین از بین رفته است و حتی روسیه به عذرخواهی ترکیه با دید شک و تردید نگاه می کند و به نظرمن بازگشت روابط به حالت اولیه امری بسیار دشوار است اما هر دو طرف تلاش خواهند کرد روابط اقتصادی را از سر بگیرند.
سوال: فصل جدید روابط ترکیه و اسرائیل را چگونه ارزیابی می کنید؟
قدسی آذر: اردوغان از همان ابتدا هم مشخص بود که در ظاهر با اسرائیل مخالفت می کرد و درواقع در پشت پرده مهره اسرائیل و آمریکا در منطقه بود. حتی در بحث معروف «وان مینیت» سال 2009 که اردوغان شیمون پرز را قاتل کودکان معرفی کرد نه تنها حجم مبادلات اقتصادی-تجاری اسرائیل با ترکیه کاهش نیافت، بلکه دو برابر گردید. در قضیه کشتی ماوی مرمره در سال 2010 که علت اصلی به هم خوردن روابط اسرائیل و ترکیه در ظاهر بود، اردوغان تبدیل به لیدر کشورهای اسلامی شد اما در عین حال شاهد افزایش مبادلات اقتصادی ترکیه و اسرائیل به میزان 2 برابر نسبت به سال گذشته بودیم که این بیانگر پشت پرده متفاوت با ظاهر ماجرا است و مطمئنا همگی این ها برای جلوگیری از نقش لیدری ایران در منطقه بود و اردوغان به عنوان مهره پیش کشیده شد تا در نقش لیدر و الگوی جهان اسلام معرفی شود و تا حدودی به عنوان عامل فشار برای ایران قرار داده شد که در این امر هم در برخی جوانب موفق گشتند و اردوغان نقش لیدر منطقه را بازی نمود و ایران در منطقه به حاشیه کشیده شد.
سوال: اصلی ترین هدف توافق ترکیه با اسرائیل چیست؟
قدسی آذر: توافق انجام شده از طرف ما مثبت ارزیابی می شود چون چهره واقعی حزب عدالت و توسعه را به نمایش گذاشت. اصلی ترین دلیل این توافق هم در تنگنا قرار گرفتن ترکیه از لحاظ اقتصادی با قطع روابط دوجانبه با روسیه بعد از سقوط جنگنده سوخو-24 است و از طرف دیگر شاهد کم محلی غرب و به خصوص آمریکا به اردوغان هستیم و حتی مشروعیت حکومتش را زیر سوال می برند و یکی دیگر از دلایل برقراری رابطه با تل آویو، استفاده از لابی صیهونیستی برای بازکردن درهای بسته شده از سوی آمریکا به روی ترکیه است و همچنین برای این است که بتواند مشروعیت حکومتش را در جهان بین الملل به دست آورد.
گزارش از: سارا ابراهیم نژاد
